معایب و تست جوش
معایب جوش و انواع تست جوش:
معایب و نحوه تست جوش بحث گسترده ای ست که در کتابهای تخصصی به طور کامل و با عکسهای متعدد به آن پرداخته شده است. لکن به جهت اهمیت و ضرورت آشنایی حداقلی مهندسان ناظر به طور کاملاً خلاصه به آن اشاره می شود.
معایب جوش :
عیبهای اصلی جوش و دلایل بروز آنها به طور خلاصه عبارتنداز :
1. ذوب ناقص ( Lack of Fusion-LOF ) :
عدم امتزاج فلز پایه و فلز جوش به دلیل کافی نبودن حرارت ورودی ، سطح آلوده ورق ، نوع یا اندازه نامناسب الکترود ، تنظیم نادرست جریان و سرعت جوشکاری
2.نفوذ ناقص (Lack of Fusion-LOF):
در جوشهای شیاری اتفاق می افتد و دلیل آن می تواند انتخاب نامناسب الکترود یا زاویه پخ کوچک باشد
3.تخلخل (Porosity) :
ایجاد حفره های خالی یا حبس شدن گازها در فلز جوش که هنگام سرد شدن ایجاد می شود . دلایل آن می تواند طول قوس خیلی بلند ، استفاده از آمپر خیلی بالا و یا عدم مهارت جوشکار باشد .
4.بریدگی کناره جوش (Undercut) :
شیار ذوب شده ای در فلز مبنا که در کنار خط جوش بوجود می آید . دلیل آن می تواند طول قوس زیاد یا استفاده از آمپر بالا برای جوشکاری باشد .
5.ناخالصی حبس شده (Slag Inclusion) :
حبس شدن گِلِ جوش و یا ناخالصی های دیگر در فلز جوش را گویند . تمیز نبودن سطح یا سرد شدن سریع جوش از دلایل این عیب شمرده می شوند .
6.سر رفتن جوش روی فلز پایه ، لوچه (Overlap) :
جاری شدن فلز جوش روی فلز پایه بدون ذوب نمودن کامل آن را گویند و علت آن عمدتاً تکنیک نامناسب جوشکاری ست .
7.گُرده اضافی در جوش (Excess Weld) :
فلز جوش اضافه بر مقدار مورد نیاز این عیب را بوجود می آورد و در آن نقاط احتمال ایجاد گوشه های تیز و حساس شدن جوش بوجود می آید . علت این عیب نقص در مهارت جوشکاری ست .
8.لکه قوس (Arc Strike) :
این عیب در اثر روشن کردن قوس روی سطح فلز پایه ، خارج از درز اتصال بوجود می آید . علت آن بی دقتی جوشکار است و قابل پذیرش نیست چرا که باعث بوجود آمدن ترک بر روی فلز پایه می شود .
9.انواع ترکها (Cracks) :
ترک در جوش انواع مختلفی دارد و هر نوع ترک دلایل خاص خود را دارد . ترکها می توانند سطحی و یا زیر سطحی باشند . در هر صورت وجود هر نوع ترک در جوش باعث عدم پذیرش آن می گردد .
10.عدم پرشدگی شیار (Under fill) :
در جوشهای شیاری و به علت کافی نبودن فلز پرکننده برای پرکردن شیار بوجود می آید . دلیل آن می تواند عدم مهارت کافی جوشکار باشد .
11.جرقه و پاشش (Spatter) :
عبارت از ذرات فلزی که در حین جوشکاری ذوبی به اطراف پرتاب شده و به عنوان بخشی از فلز جوش محسوب نمی شوند . علت آن طول قوس کوتاه یا آمپر بالای جوشکاری ست . این جرقه های پاشیده شده بر سطح فلز پایه می تواند باعث ایجاد ترکهای ریز در فلز پایه شود .
موارد فوق معایب اصلی جوش را شامل می گردد .
تست جوش :
برای تست جوش و تشخیص معایب آنها سه نوع تست در سازه های ساختمانی متعارف کاربرد بیشتری دارد . سه نوع تست جوش که متداول تر از سایر تستها هستند و همگی در گروه تستهای غیر مخرب قرار می گیرند عبارتنداز :
بازرسی عینی (چشمی) (Visual Test-VT) :
به بازدید و بررسی جوشها توسط بازرس جوش گفته می شود . عمده ایرادات و معایب جوش که در بالا آمد با بازرسی عینی قابل تشخیص است . بازرس جوش از برخی ابزارهای ساده مثل چراغ قوه ، ذره بین و ابزارهای اندازه گیری بُعد جوش استفاده می نماید .
تست مایع نافذ (PT) :
از این روش برای تشخیص ترکهای سطحی ریز که با چشم دیده نمی شوند ، استفاده می شود . اساس این روش خاصیت موئینگی ست و روند آن در منابع مختلف توضیح داده شده است .
تست اولتراسونیک (فراصوت) (UT) :
از این روش برای تشخیص تخلخل و یا ناخالصی های زیر سطح جوش که در دو روش قبلی امکان پذیر نیست ، استفاده می شود . اساس کار این روش انعکاس امواج فراصوت است و با دستگاه مخصوص و بازرس ویژه آن انجام می گردد .
در پایان این بند ضروری ست یادآور شویم موارد فوق فقط خلاصه ای جهت مرور معایب جوش و تستهای مربوطه است و بدست آوردن مهارت در تشخیص معایب جوش و نحوه برخورد با آنها نیازمند تجربه و آموزش های ویژه است و در این مجال اندک نمی گنجد .
تذکر مهم :
توجه مهندسان ناظر به نکته ای مهم ضروری ست . مطالعه و بررسی روال رسیدگی قضائی و انتظامی به پرونده های شکایتی ناشی از ضعف جوشکاری سازه ، نشان می دهد که شرکتهای آزمایشگاهی مسئولیتی در زمینه ی تایید یا عدم تایید جوشکاری ها ندارند . بدین معنی که در هیچ پرونده ای ، شرکت آزمایشگاهی به دلیل تایید جوشهای معیوب ، محکوم نشده است .
از دید قانون ، شرکتهای آزمایشگاهی فقط بر اساس نتایج آزمایشات ، نظر مشورتی به مهندس ناظر می دهند و مسئولیت تایید جوشهای یک سازه تماماً بر عهده ی مهندس ناظر است . این بدان معناست که مهندس ناظر می تواند مقاومت جوشهای سازه ای را مردود اعلام کند ، علی رغم آنکه آزمایشات ، آن را تایید کرده باشند .
فلذا مهندسان ناظر فقط با اتکاء به تایید جوشها توسط شرکت آزمایشگاهی ، خود را بَری ءُالذِمّه ندانند ، و با دقت مضاعف جوشهای سازه را بررسی نمایند ، چرا که شرکتهای آزمایشگاهی هیچ مسئولیت قانونی ندارند و با انجام آزمایشات نظریه به مهندس ناظر ارائه می نمایند . کسی که از نظر قانون مسئولیت تایید جوشهای سازه را برعهده دارد ، همانا مهندس ناظر است .
نکات مهم در مورد الکترود
در سازه های فولادی با اتصالات جوشی ، الکترود یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده کیفیت کار است . مهمترین نکته ای که مهندس ناظر در مورد الکترود باید مد نظر داشته باشد علامت استاندارد الکترود است .
یکی از وظایف مهندس ناظر در پروژه های سازه فولادی بازدید از انبار الکترود است . تمامی کارتن های الکترود می بایست دارای علامت استاندارد باشند و شرایط انبار باید به نحوی باشد که امکان نفوذ رطوبت به الکترود ها وجود نداشته باشد . در صورتی که الکترود خیس شود استفاده از آن مطلقاً ممنوع است و فقط در صورت خشک کردن آن در کوره مخصوص ، قابل استفاده خواهد بود .
مشخصات الکترود :
مشخصات اصلی الکترود عبارتنداز نوع الکترود ، قطر (نمره) الکترود و طول الکترود . نوع الکترود با شماره گذاری که در انتهای الکترود ضرب می شود معین می گردد . رایج ترین الکترود که در سازه های ساختمانی متعارف استفاده می شود الکترود 6013E است . چهار رقمی که در این شماره بکار رفته اند هر یک نشانگر یکی از مشخصات الکترود است . دو رقم اول از سمت چپ ، نشانگر مقاومت فلز الکترود است . عدد 60 یعنی مقاومت فلز الکترود 60000 psi (پوند بر اینچ مربع) است . عدد سوم (1) به این معنی ست که الکترود برای تمام حالات جوشکاری ( تخت ، افقی ، سربالا و زیر سقفی ) مناسب است .
بالاخره عدد چهارم (3) نشانگر آلیاژهای تشکیل دهنده روکش الکترود است . قطر الکترودهای مصرفی رایج 3 ، 4 و 5 میلی متر است . الکترود با قطر 3 میلیمتر (الکترود 3 در اصطلاح جوشکارها) برای خالکاری استفاده می شود و الکترودهای با قطر 4 و 5 میلیمتر برای جوشکاری ممتد و پر کردن شیارها استفاده می شوند . برای جوشکاری سربالا و زیر سقفی بهتر است الکترودهای 3 یا 4 میلیمتر با آمپر پایین استفاده شود .
طول الکترودهای متعارف معمولاً 35 و 45 سانتیمتر است اما برای وضعیتهای خاص و نقاطی که دسترسی کمتری دارند الکترود تا طول 70 سانتیمتر هم در بازار موجود است . بنابراین بهانه ی عدم دسترسی برای جوش مناسب به هیچ عنوان قابل پذیرش نخواهد بود . دانستن نکات فنی در مورد انواع الکترودها و آمپر دستگاه رکتی فایر برای کار با هر یک از انواع الکترودها ، نکته ای مثبت برای مهندس ناظر محسوب می گردد . ناظر با پرسیدن این موارد فنی از عوامل جوشکار می تواند مهارت و دانش فنی آنها را محک بزند .
دیدگاهتان را بنویسید