شرایط بتن ریزی
شرایط بتن ریزی و بتن کارگاهی:
عمليات بتن ريزي يكي از موارد مهم و اصلي در فرآيند ساخت و ساز به حساب می آید كه در صورت قصور و اشتباه در اين مرحله موجب خسارات جبران ناپذيري مي گردد.
1.بتن ریزی در شرایط آب و هوایی :
در مورد بتن باید به فصل ، و شرایط آب و هوایی دقت داشت و بر اساس آن بر مواردی خاص تاکید نمود . در هوای سرد و فصل زمستان ، احتمال یخ زدگی بتن وجود دارد . اما در هوای گرم و فصل تابستان ، مرطوب نگه داشتن بتن اهمیت پیدا می کند . همچنین مرطوب بودن قالبها و سطح زیرین بتن ، بدون وجود آب ساکن در آنها ، از نکات قبل از بتن ریزی ست .
2.نمونه گیری و تست بتن :
بتن فونداسیون ، ستونها و سقفها می بایست از کارخانجات معتبر تولید بتن آماده که دارای گواهینامه استاندارد هستند ، تهیه گردد . آزمایشات و تستهای بتن باید توسط شرکتهای آزمایشگاهی دارای پروانه اشتغال معتبر ، انجام گردد . جواب تستهایی که کارخانه فروشنده ی بتن ارائه می نماید ، چندان مورد اطمینان نیست .
تعیین میزان نمونه گیری و تستهای مورد نیاز برای تایید سازه های بتن آرمه ، و نیز سقفها و دیوارهای برشی بتن آرمه در سازه های فولادی ، از وظایف مهندس ناظر است. ناظر در دستورکار خود به مالک از او مطالبه خواهد کرد و جواب آن تستها و کپی پروانه اشتغال شرکت آزمایشگاهی مربوطه را به پیوست گزارشات مرحله ای خود ثبت خواهد نمود .
در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش سال 92 بندهای 9-10-7-1 و 9-10-8-2 حداقل های نمونه برداری جهت تست مقاومت بتن ، و فولاد مصرفی در بتن ، را تعیین نموده است . البته مهندس ناظر بسته به شرایط کارگاه و تشخیص خود می تواند نمونه گیری های بیشتری تعیین نماید .
3.شرایط ساخت بتن کارگاهی
با در نظر داشتن موارد فوق و موارد مشروح در فصل هفتم از مبحث نهم مقررات ملی ساختمان (اجرای بتن)، در مواقعی که استفاده از بتن آماده در پروژه به دلایل مختلف میسر نباشد، ساختن در کارگاه می بایست حتماً تحت نظر دقیق مهندس ناظر و با کنترلهای کاملاً سخت گیرانه به شرح ذیل انجام گردد . سنگدانه ها باید دوبارشور و کاملاً تمیز ، عاری از یخ زدگی ، و نمدار بدون آب اضافی باشند .
برای ساخت بتن از آب آشامیدنی استفاده گردد . سیمان مصرفی دارای مهر استاندارد باشد و در تاریخ مصرف مناسب استفاده گردد . در حالت کلی مصالح مصرفی در بتن باید مطابق الزامات فصل سوم از مبحث نهم مقررات ملی ساختمان بکار روند .
آرماتوربندها و کارگران بتن ریزی عموماً فاقد گواهینامه مهارت فنی هستند . آنها اطلاعات کافی در مورد طرح اختلاط بتن ندارند و عموماً به صورت تجربی اقدام به ساخت بتن می کنند . و از همه اینها بغرنج تر اینکه بتن کارگاهی معمولاً در ستونها استفاده می گردد که حساس ترین و مهمترین اعضای سازه هستند .
متاسفانه هیچ یک از سازمانهای متولی ساخت و ساز به این امر مهم توجهی ندارند . مهندس ناظر خود به تنهایی باید این معضل بزرگ ساختمانهای بتن آرمه را حل و فصل نماید تا بتواند نهایتاً ساختمانی مقاوم در برابر زلزله تحویل بگیرد .
برای انجام این مهم در ساختمان های با سازه بتن آرمه که بتن ستونهای آنها در کارگاه ساخته و ریخته می شود ، مهندس ناظر باید تمهیدات ویژه ای وضع کند . و مالک و پیمانکار را مجبور به پیروی دقیق از دستوراتش نماید ، و وقت بیشتری برای نظارت بر بتن ریزی ستونها اختصاص دهد .
4.بتن ریزی ستونها
در بتن ریزی ستونها چند نکته اهمیت ویژه دارد :
اول اینکه ساخت بتن ستونها بر روی زمین و با بیل به هیچ عنوان مجاز نیست . برای ساخت بتن کارگاهی حتماً باید از مخلوط کن (بتنیر) استفاده گردد. دوم آنکه بتن ریزی ستونها به نحوی انجام شود که حداکثر ارتفاع سقوط آزاد بتن 120 سانتیمتر باشد . پس از هر لایه بتن ریزی ، ویبره انجام گردد .
5.طرح اختلاط کارگاهی بتن ستونها
در مورد طرح اختلاط بتن کارگاهی ستونها ، برای اینکه مطمئن شویم بتن از مقاومت کافی برخوردار خواهد بود ، جدولی که در زیر می آید پیشنهاد می گردد . این جدول بر اساس تجربیات کارگاهی گروهی از خبره ترین مهندسین تهیه گردیده است . ذکر نکته ای در مورد تفاوت «عیار سیمان در بتن» و «مقاومت مشخصه فشاری بتن» ضروری ست . چرا که عموماً مالکان این دو را اشتباه می گیرند و هنگام سفارش بتن به کارخانه مقاومت بتن را که فرضاً 250 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است به جای عیار سیمان در بتن 250 کیلوگرم در متر مکعب می گویند . این خود باعث خرید بتنی با مقاومت به مراتب پایین تر از مقاومت ذکر شده در نقشه خواهد شد .
مهندسین ناظر لازم است در این زمینه قبل از سفارش بتن مالک را کاملاً توجیه نمایند . فروشندگان بتن عموماً از عیار سیمان در بتن صحبت می کنند ، اما آنچه در نقشه ها درج شده ، مقاومت فشاری بتن است . در جدول زیر به ارتباط مقاومت مشخصه فشاری بتن و عیار سیمان در بتن نیز توجه گردد .
جدول
6.احجام سیمان، ماسه و شن
برای کاربرد صحیح جدول فوق لازم است قبل از بتن ریزی یک پیمانه حجمی مناسب انتخاب گردد . سپس احجام سیمان ، ماسه و شن مطابق نسبتهای جدول در مخلوط کن ریخته شوند . لازم به یادآوری نیست که نسبت آب به سیمان معمولاً بین 0.4تا 0.45 است و از افزودن آب بیش از این مقدار باید خودداری شود . پر کاربردترین ردیف جدول فوق چنانچه علامت گذاری شده است بتن با مقاومت 300 و عیار 400 است که با نسبتهای 1 ، 2 و 3 برای سیمان ، ماسه و شن بدست می آید .
7.پیمانه حجمی
جهت سهولت کنترل و ملموس تر شدن این مطلب پیمانه ی حجمی بر اساس بیل تشریح می گردد. در عموم کارگاههای ساختمانی کارگران با استفاده از بیل ، شن و ماسه را به داخل دستگاه بتنیر می ریزند. ساده ترین و کارآمدترین پیمانه ی حجمی در کارگاه های معمول و متعارف می تواند حجم یک بیل باشد . منظور از حجم یک بیل ؛ میزان شن یا ماسه یا سیمانی ست که یک بیل را کاملاً پر می کند و از روی آن سرریز می شود. چرا که در کارگاههای ساختمانی نیز کارگران بتن ساز برای تسریع در کار ، بیل خود را تا حداکثر مقدار ممکن پر می کنند .
با توجه به اینکه در اکثر کارگاه های ساختمانی از سیمان کیسه ای 50 کیلوگرمی برای ساخت بتن استفاده می شود . حجم یک کیسه سیمان 50 کیلوگرمی به عنوان مبنای کار در نظر گرفته می شود . یک کیسه سیمان 50 کیلوگرمی معادل 8 بیل حجم دارد .
با توجه به جدول فوق و بتن با مقاومت 300 کیلوگرم بر سانتی متر مربع که نسبتهای 1 و 2 و 3 برای سیمان و ماسه و شن ذکر گردید به مقادیر حجمی زیر خواهیم رسید .
8 بیل سیمان + 16 بیل ماسه + 24 بیل شن
8.روش اختلاط
به این ترتیب برای کاربردی ترین ردیف جدول به یک فرمول کاملاً ساده و اجرائی رسیدیم که به راحتی در هر کارگاهی قابل کنترل است . در شرایط واقعی معمولاً کارگران بتن ساز در ابتدای کار ، یک سطل آب به علاوه 3 یا 4 بیل شن به داخل دستگاه بتن یر می ریزند سپس یک کیسه سیمان در دستگاه تخلیه می کنند و پس از آن مابقی شن و ماسه را با بیل به داخل دستگاه می ریزند تا دستگاه پر شود و بتن آماده ی حمل و ریختن در قالب گردد .
مهندس ناظر با تسلط بر روال معمول ساخت بتن ، با قاطعیت بر این عملیات نظارت می کند . و کارگران بتن ساز را وادار می نماید تا نسبت شن ، ماسه و سیمان دقیقاً مطابق تعداد بیلهای گفته شده ، در دستگاه ریخته و مخلوط شود . با توجه به اطلاعات فوق ، سایر ردیف های جدول را نیز به سادگی می توان بر اساس بیل ، پیمانه کرد . تا هم برای کارگران بتن ساز قابل درک باشد و هم کنترل آن در کارگاه های ساختمانی معمول که از حداقل ابزار و لوازم استاندارد برخوردارند ، امکان پذیر گردد .
9.دانه بندی شن
از آنجایی که دانه بندی شن مورد استفاده در بتن بسیار مهم است و اساس مقاومت فشاری بتن بر مبنای دانه بندی شن خواهد بود جدول فوق الذکر که به صورت تجربی در آزمایشگاه تنظیم شده ، بر مبنای 60 درصد شن بادامی و 40 درصد شن نخودی تهیه گردیده است . بدیهی ست که شن و ماسه مورد استفاده در بتن حتماً می بایست دوبارشور و عاری از هر گونه چربی و مواد آلوده کننده باشند .
در پایان این بند جا دارد بار دیگر یادآوری شود که همواره اولویت در استفاده از بتن آماده ای است که از کارخانجات معتبر و دارای گواهی استاندارد خریداری می شود . لکن جدول پیشنهادی این بند در شرایط معمول کارگاه های ساختمانی شهری که فاقد هرگونه پیمانه ی استاندارد و لوازم آزمایشگاهی هستند ، الگوی بسیار مناسب و قابل اطمینانی خواهد بود .
بار دیگر باید توجه نمود که نظارت دقیق بر اجزای بتن و نحوه ی اختلاط و نسبتهای آنها کار بسیار مهم و حساسی ست که توجه دو چندان مهندسان محترم ناظر را می طلبد .
در اینجا جا دارد نقل قولی شود از استاد دکتر مهدی قالیبافیان پدر بتن ایران :
«بتن بد = شن + ماسه + سیمان + آب ، و بتن خوب = شن + ماسه + سیمان + آب + اندکی شعور»
تذکر مهم :
همانطور که در مورد آزمایشات جوش ذکر گردید، برای آزمایشات مقاومت فشاری بتن نیز همان مطالب صادق است. یعنی از لحاظ قانونی ، شرکتهای آزمایشگاهی مسئولیتی در قبال تایید مقاومت بتن ندارد و با انجام آزمایشات، فقط نظریه ی مشورتی به مهندس ناظر ارائه می نمایند.
فلذا مهندسان ناظر علاوه بر ملاحظه ی نتایج آزمایشات می بایست مشاهدات و بررسی های دقیقی در مورد وضعیت بتن اجرا شده اعمال نمایند تا از مقاومت بتن اطمینان حاصل کنند . فراموش نشود که مهندس ناظر این اختیار قانونی را داراست که علی رغم تایید مقاومت بتن از سوی آزمایشگاه ، بنا بر تشخیص خود و مشاهدات کارگاهی اش مقاومت آن بتن را مردود اعلام نماید .
دیدگاهتان را بنویسید